اندازه شناسی، علم سنجش کمیتهای فیزیکی است و نقش بسیار مهمی در زندگی روزمره ما دارد. در طول تاریخ، ایرانیان نیز مانند سایر ملل، سیستمهای مختلفی را برای اندازه گیری اوزان، طولها و حجمها به کار میبردند.
واحدهای سنتی اندازه گیری در ایران
قبل از ورود نظام متریک به ایران، واحدهای سنتی مختلفی در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار میگرفت. این واحدها معمولاً بر اساس اجسام طبیعی یا اعضای بدن تعریف میشدند و از منطقهای به منطقه دیگر تفاوت داشتند. برخی از این واحدها عبارت بودند از:
- واحدهای طول: وجب، ذرع، گز، فرسنگ
- واحدهای وزن: مثقال، قیراط، نخود، گندم، ارزن، درهم، سیر، من، خرمن، خروار
مشکلات استفاده از واحدهای سنتی:
- تفاوت در مناطق مختلف: عدم وجود یک سیستم واحد، باعث ایجاد مشکلات زیادی در تجارت و دادوستد میشد.
- عدم دقت: این واحدها به دلیل تعریف بر اساس اجسام طبیعی، دقت کافی نداشتند و در گذر زمان تغییر میکردند.
- دشواری در محاسبات: محاسبات با استفاده از این واحدها پیچیده و زمانبر بود.
ورود نظام متریک به ایران
با توجه به مشکلات موجود در سیستم سنتی، نیاز به یک سیستم واحد و دقیق احساس میشد. به همین دلیل، در اوایل قرن بیستم، نظام متریک به عنوان سیستم رسمی اندازه گیری در ایران انتخاب شد.
- تصویب قانون نظام متریک: در سال 1304، قانونی مبنی بر جایگزینی نظام متریک به جای واحدهای سنتی تصویب شد.
- تاسیس اداره اوزان و مقیاسها: در سال 1311، اداره اوزان و مقیاسها به منظور نظارت بر اجرای این قانون تاسیس شد.
- مقاومتها و چالشها: با این حال، تغییر سیستم اندازه گیری با مقاومتهایی روبرو شد و اجرای کامل آن زمان زیادی طول کشید.
توسعه اندازه شناسی در ایران
پس از انقلاب اسلامی، توجه بیشتری به استانداردسازی و اندازه شناسی در ایران شد. در این راستا، اقدامات زیر صورت گرفت:
- تاسیس سازمان ملی استاندارد ایران: با هدف تدوین و اجرای استانداردهای ملی و بینالمللی
- عضویت در سازمانهای بینالمللی: ایران به عضویت سازمان بینالمللی استاندارد (ISO) و دفتر بینالمللی اوزان و مقیاسها (BIPM) درآمد.
- توسعه زیرساختهای اندازه شناسی: ایجاد آزمایشگاههای کالیبراسیون و تجهیزات دقیق اندازه گیری
اهمیت اندازه شناسی در زندگی امروز
اندازه شناسی در زندگی امروز نقش بسیار مهمی ایفا میکند. از جمله اهمیتهای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تضمین کیفیت محصولات: با استفاده از ابزارهای دقیق اندازه گیری، میتوان کیفیت محصولات را تضمین کرد.
- تسهیل تجارت بینالملل: استفاده از یک سیستم واحد اندازه گیری، تسهیل کننده تجارت بینالمللی است.
- پیشرفت علم و فناوری: اندازه گیری دقیق، پیشرفت در زمینههای مختلف علمی و فناوری را امکانپذیر میسازد.
